Η γνώση και η απόκτηση της

Από τον Δρ. Στυλιανό Καρέντζο

Η γνώση είναι δύναμη την οποίαν επιθυμούν οι περισσότεροι άνθρωποι, όμως η απόκτησή της είναι επίπονος και απαιτεί χρόνο. Ακριβής ορισμός γιά την γνώση, δεν υπάρχει και αυτό καταδικνύει ή το εύρος αυτής της εννοίας η την αδυναμία της ανθρώπινης ικανότητος να κατανοήσει την έννοια της γνώσης.

Κατά έναν ορισμό, γνώση είναι η θεωρητική και πρακτική κατανόηση ενός θέματος. Κατά την επιστημολογία, γνώση είναι η αιτιολογημένη αληθής πεποίθηση. Παλαιότερα η γνώση συνεδέετο με την Φιλοσοφία, σήμερα συνδέεται με την έρευνα, την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες. Πολλοί ερευνητές ταυτίζουν τις προοδευμένες κοινωνίες με την κοινωνία της γνώσης και την οικονομία της γνώσης. Αλλά ας επανέλθουμε στο θέμα της γνώσης και πως αποκτάται. Ο άνθρωπος κατά την γέννησή του έχει μηδενική γνώση, και μόνο με την πρόοδο της ηλικίας του αρχίζει εμπειρικά να αποκτά την γνώση ορισμένων πραγμάτων και καταστάσεων. Στο σημείο αυτό προσομοιάζει με τον πρωτόγονο άνθρωπο και είναι διστακτικός με τα πάντα και τους πάντες κυριευμένος από φόβους ανεξήγητους λόγω του αγνώστου και των πιθανών βλαπτικών επιδράσεων επάνω του από τα περιβάλλοντα αυτόν αντικείμενα και έμβια ζώα. Με την εξέλιξη της ζωής του αρχίζει να συσσωρεύει ο εγκέφαλό του εμπειρίες οι οποίες μετατρέπονται σε εμπειρική γνώση, αρχίζοντας έτσι να αναγνωρίζει και να εμπιστεύεται πρώτα τους γονείς του και το περιβάλλον του, με την πάροδο δε της ηλικίας του ο ορίζοντας αυτός όλο και διευρύνεται. Κατ΄αυτόν τον τρόπο αποκτά τις πρώτες του εμπειρικές γνώσεις. Στην εμπειρική αυτή γνώση έρχεται αμέσως μετά να προστεθεί, στις οργανωμένες και σύγχρονες κοινωνίες η γνώση που προσφέρει η διδασκαλία μεμονωμένη ή ομαδική στο σχολείο. Η απόκτηση αυτής της γνώσης είναι συνήθως παθητική και επιβεβλημένη από τα διάφορα κοινωνικά συστήματα. Η γνώση αρχίζει να γίνεται ενεργητική και δημιουργική όταν ο νέος άνθρωπος αρχίσει να επιλέγει τι θέλει να μάθει. Αυτή η επιλεκτική απόκτηση της γνώσης είναι και η κυρίως γνώση που θα τον ξεχωρίσει από τους άλλους και θα του επιτρέψει την επαγγελματική σταδιοδρομία και επιτυχία. Κατά την άποψη των διδασκόντων, η γνώση που στηρίζεται μονόπλευρα στην θεωρεία μόνο ή στην εμπειρία, είναι υποδεέστερη της γνώσης που στηρίζεται και στις δύο. Και μέχρι εδώ θα μου πεί κάποιος καλά αλλά πώς ορισμένοι άνθρωποι παρουσιάζουν ορισμένες ικανότητες ωσάν να προϋπήρχαν γνώσεις αποθηκευμένες από γενέσεως των? Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν οι γονιδιακές καταβολές, οι οποίες μπορεί και να ανάγονται σε πολύ παλαιότερους προγόνους του γενεαλογικού του δένδρου και οι όποιοι αγνοούνται από τους συγχρόνους. Στις περιπτώσεις αυτές οι επιδράσεις του περιβάλλοντος και οι παρεχόμενες γνώσεις έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ταλέντων γνώσεως υπεράνω των δυνατοτήτων των λοιπών ανθρώπων. Κατ΄αυτόν τον τρόπο παρουσιάζονται σε ορισμένα άτομα ειδικές γνώσεις –ταλέντα, όπως στα μαθηματικά, την μουσική,την ζωγραφική και λοιπές ειδικές γνωστικές ικανότητες. Βεβαίως στο σημείο αυτό αντιπαρέρχομαι τις υπερβατικές μυστικιστικές εξηγήσεις πάνω σε αυτό το θέμα.

Η γνώση λοιπόν όπως είπαμε και στην αρχή, είναι δύναμη και ως τέτοια πρέπει να την εξετάσουμε, διότι η χρήση της μπορεί να ευεργετήσει την ανθρωπότητα εφ όσον χρησιμοποιηθεί για σωστούς και καλούς σκοπούς, μπορεί όμως και να την βλάψει εφ όσον η χρήση της γίνει για ιδιοτελείς και ανίερες επιδιώξεις. Η γνώση στα χέρια ενός επιστήμονές που διέπεται από ανθρωπιστικούς και αλτρουιστικούς στόχους, βοηθά στην επίτευξη των υγειών στόχων του πρός όφελος της κοινωνίας και των συνανθρώπων του, όπως π.χ καταπολέμηση ασθενειών, αύξηση του ποσοστού της καλιέργειας, ευημερία των συνανθρώπων του, θωράκιση της ασφάλειας των πολιτών, διερεύνηση του διαστήματος (Ενας άλλος μεγάλος τομέας που απαιτεί απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης, για τον μικρό άνθρωπο, στην μικροσκοπική γωνιά του σύμπαντος όπου ζεί) κ.λπ. Αντιθέτως η κακή χρήση μπορεί να προκαλέσει δυστυχία και πόνο και το έντονο συναίσθημα της αδικίας, όπως η χρήση των εξειδικευμένων όπλων (ατομικών και χειμικών), η συσσώρευση υπέρμετρου πλούτου εις βάρος των υπολοίπων συμπολιτών και ακόμη εις βάρος του περιβάλλοντος. Ο άνθρωπος έχει έμφυτη μέσα του την άνάγκη της αναζήτησης της γνώσεως. Η γνώση είναι η υπερβατική σοφία που επιτρέπει στον άνθρωπο να γνωρίσει τα μυστήρια του Σύμπαντος και θέτει απαντήσεις στα ερωτήματα: Ποιοι είμαστε, που πάμε, από που προερχόμαστε, γιατί υπάρχουμε. Κατά τον Σωκράτη ο άνθρωπος δεν μπορεί να αναζητά αυτό που δεν γνωρίζει, γιατί τότε δεν ξέρει τι να αναζητήσει, αλλά ούτε αυτό που γνωρίζει μπορεί να αναζητά, γιατί το ξέρει ήδη. Κατά την διαλογική του μέθοδο εκμαίευε (εξ ού και Μαιευτική Μέθοδος) από τον συνομιλητή του την αλήθεια την γνώση που είχε μέσα του εμπειρικά συσσωρευμένη, αλλά δεν το γνώριζε.

Κατά την χριστιανική θρησκεία η γνώση και η απόκτησή της δύναται να επιτελεστεί μόνο με την γνώση του Θεού, διότι ο Κύριος δεν άφησε τον Εαυτό του τελείως άγνωστο και κρυμμένο. Λαμβάνουμε όμως τόση γνώση όση χωρά η φύση μας και όση μας χρειάζεται για την θρησκευτική μας μόρφωση και κατάρτιση και όση μας προσφέρει ο Θεός με την θεία του Αποκάλυψη. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας λένε ότι από τις θείες ενέργειες μπορούμε να γνωρίσουμε τον Θεό. Η γνώση όμως του Θεού είναι μερική και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει <<Άπειρον το Θείον και ακατάληπτων και τούτο μόνον αυτού καταληπτών, η απειρία και ακαταληψία >>. Κατά τον Ευαγγελιστή Ιωάννη η γνώση του Θεού είναι αγάπη και << Ο Θεός φως εστί και σκοτία εν αυτώ ούκ εστίν ουδεμία >>.( Α΄ Ιωαν. α΄5 ).

Από την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα η λαϊκή θυμοσοφία, αλλά και φιλόσοφοι έχουν πει πολλά για την γνώση.

Ο κόσμος λέει: Αν γνωρίζεις ότι δεν γνωρίζεις πολλά, είσαι πολύ πιο έξυπνος από τους περισσότερους.

Όσο πιο λίγα γνωρίζει κανείς, τόσο πιο πολύ θέλει να τα πει.

Η άγνοια είναι σαν το σάπιο δόντι.Την καταλαβαίνεις μόλις ο άλλος ανοίξει το στόμα του.

Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα. Αυτοί που γνωρίζουν δεν μιλούν και αυτοί που μιλούν δεν γνωρίζουν.

Η επανάληψη είναι μητέρα της μάθησης και της γνώσης.

Οι φιλόσοφοι είπαν:

Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι μπορούν να τα ξέρουν όλα. (Ηρόδοτος)

Εν οίδα ότι ουδέν οίδα. ( Σωκράτης)

Αρχή σοφίας, η γνώση της αγνοίας. (Κλεόβουλος ο Ρόδιος)

Είναι καλλίτερα φυσικά να ξέρει κανείς έστω και πράγματα που δεν έχουν αξία , από το να μην ξέρει τίποτα .( Σενέκας)

Όταν γνωρίζεις κάτι,να επιμένεις ότι το γνωρίζεις.Όταν πάλι κάτι δε το γνωρίζεις, ομολόγησε ότι δεν το γνωρίζεις .Αυτό είναι γνώση.(Κομφούκιος)

Είναι πολύ δύσκολο να γνωρίσει κανένας το εαυτό του. (Θαλής ο Μιλήσιος)

Πολλές φορές το ρητό << Γνώθι σ΄αυτόν>> δεν λέγεται σωστά.Καλύτερα θα είταν να λέγαμε <<Γνώρισε τους άλλους ανθρώπους>> (Μένανδρος)

Η γνώση είναι γιά το πνεύμα ότι τα μάτια για το σώμα,δηλαδή,το φως της διάνοιας.Αντιθέτα, η άγνοια και η αμάθεια είναι το σκοτάδι. (Πλούταρχος)

Κάθε γνώση που προστίθεται, είναι προσθήκη στην ανθρώπινη δύναμη.(Κουίντιος Οράτιος Φλάβιος)

Να μαθαίνεις σαν να πρόκειται να ζεις αιώνια, να ζείς δε σαν να πρόκειται να πεθάνεις αύριο.(Όττο φον Μπίσμαρκ)

Η γνώση δεν έχει καμία αξία,εκτός αν την εφαρμόσεις κάπου. (Άντων Τσέχωφ)

Αχ σπούδασα φιλοσοφία και νομική και ιατρική και αλίμονο, θεολογία με κόπο και με επιμονή και να μαι’ δώ με τόσα φώτα, εγώ μωρός, όσο και πρώτα.( Βόλφγκανγκ Γκαίτε)

Με αυτό το τελευταίο επιθυμώ να κλείσω την ομιλία μου.Περίπου 200 χρόνια έχουν περάσει από την εποχή του Γκαίτε και όμως η αξία αυτού του μονολόγου του Φάουστ παραμένει επίκαιρη, για τον σύγχρονο αναζητητή της γνώσης.

Για να μην σας αφήσω όμως με την πικρία γεύση του Γερμανού συγγραφέα και φιλοσόφου, θα ήθελα να σας παρουσιάσω την παιχνιδιάρα γνώση του Έλληνα επιστήμονα.

Όπως είναι γνωστό το έργον διά του χρόνου, μας δίδει την ισχύ (Ε/Χ=Ι). Επειδή η γνώση είναι ισχύς ,βάζοντας στο τύπο όπου ισχύς, γνώση, θα έχουμε Ε/Χ=Γ. Η εξίσωση αυτή μπορεί καί να γραφεί Ε/Γ=Χ. Ως γνωστόν όμως ο χρόνος είναι χρήμα.Εάν λοιπόν αντικαταστήσουμε τον χρόνο με το χρήμα, η εξίσωσή μας θα γραφεί Ε/Γ=Χρήμα.Η γνώση του παρανομαστού όσον μεγαλύτερη γίνεται τόσον λιγότερο χρήμα θα έχουμε και αν η γνώση τείνει στο άπειρο το χρήμα θα μηδενιστεί, ανεξαρτήτως του παραγομένου έργου του Έλληνα επιστήμονα.